ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ- ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

Η τέχνη στις εσωτερικές της αλληλουχίες βιώνει βίαια τις αόρατες αλλαγές που επιτελούνται στο πεδίο διαμόρφωσης του τεχνολογικού ολοκληρωτισμού. Σ΄ αυτό το πεδίο θα οικοδομηθούν οι κοινωνίες, σε φύση τεχνητή μελαγχολικές αποδυναμωμένες από ανία, αποζητώντας πευκώνες και Θεό, αποζητώντας ό,τι πρόσφεραν σ΄ αυτή τους τη συναλλαγή. Να βιαστούμε σήμερα εγκιβωτίζοντας σε μουσεία – αποσκευές τους Παρθενώνες, την εξορυγμένη απ΄ τα έγκατα της γης μακραίωνη πολιτισμική μας ιστορία μη τυχόν κινδυνεύσει από εκείνο το αύριο.

Για την τέχνη και τον ποιητικό κριτικό στοχασμό μη φοβάστε, θα συνομιλούν σε πεδιάδες του τίποτα συμπαντικές και μόνες. Εκεί θα συνεχίσουμε ως ατομική πρωτοβουλία τον διάλογο.

ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ

ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΤΕΧΝΗΣ

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

ΜΕΤΩΠΙΚΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ

ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

- ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΕΟΦΙΛΗΣ .Έχω παρακολουθήσει στα 30 χρόνια που διαβάζω τα κείμενα σου και είδα σ΄ αυτά να υπερασπίζεσαι με ιερό πάθος τις πρωτοποριακές και ριζοσπαστικές κοινωνικές ιδέες σου στην τέχνη και τον κριτικό στοχασμό. Έχουμε σήμερα προχωρήσει παραπέρα ή δρούμε κολλημένοι στο φόβο του ηλεκτρονικού τεχνολογικού ολοκληρωτισμού;

- ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ. Αν αυτό συμβαίνει με μένα, και δεν το αποκλείω, τότε με κάνεις να αισθάνομαι ότι κουβαλάω υπέρβαρα φορτία των πρωτοποριακών κοινωνικών και καλλιτεχνικών ιδεών και δεν θα επιθυμούσα κάτι περισσότερο. Αλλά στο δικό μας ανοιχτό διάλογο μόλις θα ήθελα να κινηθούμε πέρα από τη γοητεία του ακινητοποιημένου παρελθόντος και να πούμε τι είναι πρωτοπορία σήμερα. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να διαλογιζόμαστε τιμώντας το ανειρήνευτο γίγνεσθαι κι ας απαντήσουμε ενδεχομένως με λάθος, νόμιμο το παράπτωμά μας.

- Χ.Θ. Είναι μια καλή στιγμή να μιλήσουμε για το πού πάει ο κόσμος σήμερα.

- Κ.Σ.Αν όντως θέλουμε να ήμαστε ευφυείς στον ανοιχτό διάλογο ως τη διαλεκτική του ένταση, τότε οφείλουμε και να συμβουλευόμαστε πριν απ΄ όλα την κίνηση της ιστορίας και μετά ν΄ αποφανθούμε πού βρίσκεται και πού πάει ο κόσμος αυτός. Θα προτάξω στη συνομιλία μας το ιστορικό διάγραμμα ή βιογράφημα της ιστορίας και της κοινωνικής συνείδησης, ότι έχουμε μεταφερθεί από το 1950 και μετά απ΄ τη ταξική ρήξη κεφαλαίου κι εργασίας στη συνολική ρήξη κοινωνίας και φύσης. Και τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πρωτίστως ότι στο στάδιο αυτό εκβιάζεται ο άνθρωπος να ξεριζωθεί απ΄ την παραδοσιακή φύση και να οδηγηθεί θλιβερός μετανάστης στην τεχνητή φύση. Στον παράδεισο δηλαδή του πλαστικού τάπητα, θερμοκοιτίδα αδιέξοδη της βιοτεχνολογίας προσφέροντας πλαστικούς ανθοβολώνες έγκλειστους σε πολυτελή ενυδρεία. Απ΄ αυτό το δρόμο όμως της αλόγιστης οικονομικής ανάπτυξης πέφτει ο άνθρωπος στην παγίδα-ιδεολογία του υπερκέρδους και της υπερκατανάλωσης, διασπώντας μοιραία την οικολογική ισορροπία του πλανήτη μας, ανίκανος να φιλοξενήσει τον άνθρωπο πάνω του.

- Χ.Θ. Αυτή είναι η γραμμή της ιστορίας και της κοινωνίας ............

- Κ.Σ. Αυτή τη γραμμή προσπαθώ ν΄ αποκαλύψω στον αναγνώστη και να πω ότι η βιομηχανική και η ταξική κοινωνική επανάσταση κυριάρχησαν στην 100ετία του 1850-1950 και ό,τι υποσχέθηκαν αυτές οι επαναστάσεις κατέληξε υπόσχεση στο αρμάρι της ιστορίας. Η τέχνη, η ηλεκτρονική τεχνολογία κι ο κριτικός στοχασμός της σήμερον συντάσσονται στις γραμμές της πυκνής αντιστασιακής κοινωνικής συνείδησης, ορκισμένες οντότητες ενάντια σε κάθε μορφή κοινωνικής τυραννίας, επιλέγοντας τη θετική πλευρά της ηλεκτρονικής τεχνολογικής επανάστασης, παιδιά της οι ηλεκτρονικές μεταβιομηχανικές κοινωνίες και ο ηλεκτρονικός τεχνολογικός πολιτισμός.

Ο ηλεκτρονικός τεχνολογικός πολιτισμός βρίσκεται σε μετωπική αντιπαράθεση με τον ηλεκτρονικό τεχνολογικό ολοκληρωτισμό, αλόγιστο μέγεθος του σημερινού κοινωνικού κομφορμισμού, γνήσιο τέκνο κι αυτός του ηλεκτρονικού μετακαπιταλισμού.

Σ΄ αυτό το πλέγμα της διαλεκτικής κίνηση της ιστορίας βιορυθμίζει τις ανάσες του ο άνθρωπος, η τέχνη κι ο κριτικός στοχασμός.

- Χ.Θ. Η ρήξη κοινωνίας και φύσης μας κληρονόμησε όχι μόνο την αλόγιστη εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο αλλά καινούργιο θύμα στο κέντρο της εκμετάλλευσης έβαλε και τη γη, λεηλατώντας την με πυρκαγιές και χρησιμοποιώντας την σαν αποθήκη βιομηχανικών λυμάτων κι ως χώρο κατάληψης κτιρίων των πολυεθνικών εταιριών, πληγώνοντας δραματικά το σώμα της γης και του ανθρώπου το πρόσωπο.

- Κ.Σ. Βρισκόμαστε, το θέλουμε ή όχι, στην επική εξέλιξη των ηλεκτρονικών μέσων παραγωγής και των παραγωγικών δυνάμεων που θα λέγε ο Μαρξ μαζί του κι ο Εγκελς, εμπνευστές κι οι δύο της κοσμοθεωρίας του ιστορικού υλισμού. Με βάση αυτή την παρατήρηση μπορούμε να προσδιορίσουμε και το μέγεθος του ηλεκτρονικού μετακαπιταλισμού, παραγωγός της κοινωνικής μελαγχολίας. Σ΄ αυτή τη φάση εξέλιξης του κοινωνικού είναι καλό είναι που η τέχνη και ο κριτικός στοχασμός μένουν όρθιες κοινωνικές οντότητες ελευθερίας και δυνάμεις αναχαίτισης του βάρβαρου κι αλόγιστου κέρδους

- Χ.Θ. Πριν 30 χρόνια αυτές οι ιδέες δεν κυκλοφορούσαν ευανάγνωστα στο ευρύτερο κοινό. Σήμερα αυτές τις ιδέες το κοινό γνώμης τις προσλαμβάνει με συγκίνηση.

- Κ.Σ. Στόχος της πρωτοποριακής τέχνης και του κοινωνικού ιδεολόγου επανάσταση είναι πώς να ιδεολογήσει τη διάνοιά τους στη μεγαλύτερη δυνατή διαλεκτική ένταση, πολεμώντας ενάντια στον ηλεκτρονικό τεχνολογικό ολοκληρωτισμό, τροφός του κοινωνικού κομφορμισμού, βάζοντας σε βάθρο τον καταναλωτή μαζάνθρωπο, εγκώμιο δέησης της αυτοκρατορίας των αισθήσεων. Δεν νομίζω ότι είπα μέχρις εδώ το κάτι παράδοξο κι ούτε αυτό που θα πω τώρα, ότι η μοντέρνα τέχνη πέρασε στην εννοιολογική τέχνη μετά το 1950, κι ότι ο Πικάσσο ήταν κορυφαίος της μοντέρνας τέχνης κι ο Γιόζεφ Μπόις κορυφαίος της εννοιολογικής τέχνης.

- Χ.Θ. Τώρα βλέπουμε κάτι πέρα απ΄ την εννοιολογική τέχνη……

- Κ.Σ. Πρώτα να πω ότι πεδίο δράσης κι έκφρασης της εννοιολογικής τέχνης στο στάδιο κορύφωσης των ηλεκτρονικών μεταβιομηχανικών κοινωνιών είναι και η στιγμή κυριαρχίας του ηλεκτρονικού νοείν και δευτεραγωνίστρια η σοφία της καρδιάς. Το ηλεκτρονικό νοείν γεννάει , καθώς αχνοφαίνεται, όπως είπες στον ορίζοντα του χρόνου το είδος γραφής της βιο-αρτ και της ηλεκτρόνικα αρτ, παιδί του ηλεκτρονικού νοείν. Βρισκόμαστε δηλαδή στη δυνατότητα να παράγουμε εικόνα χωρίς τη διαμεσολάβηση της αντικειμενικής πραγματικότητας

Από την ώρα που ο άνθρωπος πάτησε και δρασκέλισε το Διάστημα όλα τα μέχρι χθες ανατράπηκαν θετικά. Κινηθήκαμε μέσα σε μια ώρα 3000 χρόνια μπροστά και σ΄όλα τα επίπεδα και μέτωπα δράσης της κοινωνικής δημιουργίας άναψαν πυρκαγιές, όπως τα νέα μαθηματικά, η αστροφυσική, η ηλεκτρονική τεχνολογία, η βιονική, η παλαιοανθρωπολογία, η πληροφορική κι η βιοτεχνολογία Όλα αυτά ανέτρεψαν τις παλιές μας πεποιθήσεις στην τέχνη, τον κριτικό στοχασμό ακόμα και στην άμεση δημοκρατία, την αντιπροσωπευτική και την κοινωνική δημοκρατία.

Προχωρήσαμε στην ηλεκτρονική δημοκρατία και στην ηλεκτρονική γραμματική, που το λεξιλόγιό της το συνθέτουν τα ηλεκτρονικά φωτοσήματα και οι ηλεκτρονικοί φωτοκώδικες, δείγμα ότι το κομπιούτερ παράγει ποίηση, αν ο άνθρωπος το χρησιμοποιήσει όχι μόνο σαν χρήστη αλλά και σαν δημιουργό.

- Χ.Θ. Εχεις πει ανεπιφύλαχτα και μας έχεις ξαφνιάσει γι αυτό ότι για πρώτη φορά απειλείται να ξεπεραστεεί ο Ομηρος και ο γερο-Γουτεμβέργιος από την ηλεκτρονική τυπογραφία.

- Κ.Σ. Θα πεις κάτι άλλο; Αν ναι, περιμένω.

- Χ.Θ. Να πω. Αυτά που υποστηρίζεις σήμερα, τα υποστήριζες και πριν 30 χρόνια. Χρόνια δύσβατα στην πρόσληψή τους από το ευρύτερο κοινό. Θα το ευχαριστιέσαι ιδιαίτερα τώρα που διευρύνθηκε σημαντικά το κοινό γνώμης και φίλος συνάμα της ανυποχώρητης καινούργιας πρωτοπορείας.

- Κ.Σ. Και ποιος δεν θέλει να επαληθεύονται οι προφητείες του στην πράξη. Αλλά και πάλι οφείλουμε να προχωρήσουμε πιο πέρα, στα καινούργια μεγέθη της μορφοπλαστικής απελευθέρωσης του εικαστικού λόγου των μορφών. Αυτό είναι το υλικό των πεποιθήσεών μου, ευτυχής ποιητικός οδυρμός της φύσης μέσα μου και της κοινωνίας, υλική βάση της πολιτισμικής γεωμετρίας του υπάρχω. Στις μέρες μας, θα το επαναλάβω κουραστικά, ζούμε στις οντότητες επικοινωνίας της ηλεκτρονικής δημοκρατίας και της ηλεκτρονικής γραμματικής και συνεχίζει η τέχνη ν΄απαρτίζεται από τους 4 αυτονομημένους λόγους, το μουσικό, τον εικαστικό, τον γραπτό, πεζό και έμμετρο, και τονφιλμικό, τέκνο αυτός του βιομηχανικού πολιτισμού. Μια και είπα παραπάνω ότι αποσύρθηκαν τα 3 είδη δημοκρατίας, η υπόσχεση της κοινωνικής δημοκρατίας δεν επαληθεύτηκε ποτέ στην πράξη πως τάχα όλη η εξουσία στα σοβιέτ. Μετεξελίχτηκε αυτή η δημοκρατία στη δικτατορία του προλεταριάτου και στον συγκεντρωτικό και αντιδημοκρατικό υπαρκτό σοσιαλισμό.

- Χ.Θ. Αυτά τα χρεώνουμε στο παρελθόν, βαλσαμωμένα επιμελώς και εντοιχισμένα στην ακινητοποιημένη ιστορία. Να προχωρήσουμε στα καινούργια κοινωνικά δεδομένα εξέλιξης.

- Κ.Σ. Το ευχάριστο είναι που ο θεωρητικός συγγραφέας του κριτικού στοχασμού έχει εξελιχθεί ως την ύστατη στιγμή του ηλεκτρονικού νοείν κι ότι η τέχνη ορίζεται εννοιολογικά από την αντιτέχνη- τέχνη κι απ΄την αντιύλη- ύλη , έννοιες που προέκυψαν από την κυριαρχία της ηλεκτρονικής τεχνολογικής επανάστασης.

Χ.Θ. Και συνεχίζουμε στην ίδια ροή του ανοιχτού διαλόγου, συνολική ροή του κοινωνικού γίγνεσθαι που δεν ενδιαφέρει μόνο εμάς, αλλά κι άλλους.

- Κ.Σ. Εχω βρει το μπελά μου μαζί σου καθώς τα καταφέρνεις να με προκαλείς με στόχο να μου εκμαιεύσεις τα ένδο εναγώνια ερωτήματά μου, θεμέλιο και βάση του ενοραματικού μου προσανατολισμού, ψυχοδιανοητικό μέγεθος του αξόδευτου ακόμα μέλλοντος. Ευφυής παλμογράφος που βιορυθμίζει τα βήματα της κοινωνίας και της φύσης, αίμα των οποίων είμαι Και δράττω την ευκαιρία να σου προτείνω να γράψουμε μαζί ένα βιβλίο για όλα αυτά ή ένα μανιφέστο, που θα προμηνύει τα 2 καινούργια είδη γραφής του εικαστικού λόγου των μορφών: τη βιο-αρτ και την ηλεκτρόνικα-αρτ, τέκνο του ηλεκτρονικού νοείν.

-

Χ.Θ. Δεν ξέρω αν περνάνε σήμερα τα μανιφέστα, διάσπαρτα στο σώμα του 19ου και του 20ού αιώνα, παίζοντας μάλιστα σημαντικό ρόλο.

- Κ.Σ. Δεν εννοώ να αντιγράψουμε τα μανιφέστα του παρελθόντος. Τα μανιφέστα είναι δυναμική έκφραση κι επικοινωνία του δικού τους κάθε φορά επαναστατημένου ακραία αιώνα.

- Χ.Θ. Θέλω να σε ρωτήσω τώρα, μετά από 20 χρόνια που έλαχε νάχες πλοηγήσει την εμφάνιση και τη διαδρομή της γενιάς του ΄80 που σε χρεώνουν δίκαια κατά τη γνώμη μου γι αυτή την πρωτοποριακή ομαδική εικαστική έκθεση με 33 νέους εικαστικούς καλλιτέχνες και με τίτλο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ- ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ-ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ που έγινε στη Δημοτική Πινακοθήκη της Αθήνας το Μάϊο του 1988.

- Κ.Σ. Το πράγμα είναι απλό. Επιασα το κατεστημένο στον ύπνο, όπως ο Λένιν τον Κερένσκι. Διάλεξα καλλιτέχνες άγνωστους, άλλο που αυτή τη στιγμή τρέχουν όλοι τους λαμπερά αστέρια στον αττικό ουρανό.

- Χ.Θ. Οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν σ΄αυτή την έκθεση αναγνωρίζουν την προσφορά της στην κλίμακα μιας έκθεσης-έκπληξη, που προσδιόρισε τη γενιά του ΄80, πρόταγμα της εννοιολογικής τέχνης

- Κ.Σ. Δεν έχω ρωτήσει ακόμα κανέναν αλλά είμαι βέβαιος ότι οι καλλιτέχνες που πήραν μέρος σ΄αυτήν την έκθεση κατάλαβαν έμμεσα μαζί με το κοινό τα όσα υπόσχονταν η ριζοσπαστική σκέψη για μια καινούργια πρωτοπορεία στων ιδεών την περιπέτεια, δυναμική του ηλεκτρονικού τεχνολογικού πολιτισμού. Ετσι γίνονταν, έτσι γίνεται κι έτσι θα συνεχίσει να γίνεται το παιχνίδι, να συνυπάρχει ο θρίαμβος μαζί με τη μιζέρια. 14 από την έκθεση των 33 λειτουργούν σήμερα σαν μισθοφόροι εικαστικοί λοχαγοί στις διάφορες σχολές τέχνης. Κάποιους άλλους τους πήρε η ιδιωτική πρωτοβουλία με το μαγικό ραβδί της τεχνεμπορίας και τους γυρίζει στα εικαστικοπάζαρά της. Εμειναν 10 περίπου κι άλλοι τόσοι που ανανέωσαν το απαράτ της γενιάς του ΄80, ανοιχτός δρόμος αφύπνισης που μας προσφέρει ο ευδαιμονισμός του 21ου ηλεκτρονικού αιώνα.

- Χ.Θ. Η δεύτερη σημαντική σου επιτυχία είναι η ίδρυση του Μουσείου Βάσως Κατράκη-Κέντρο Χαρακτικής Τέχνης στο Αιτωλικό.

- Κ.Σ. Η ίδρυση του Μουσείου μου πήρε 15 χρόνια προσπάθειας κι αν πέτυχε ο στόχος μου, πέτυχε χάρις στο ιερό πείσμα μου. Είναι μια καθαρή πράξη ρήγματος αυτό το Μουσείο στην παχυλή ευημερία της πολιτείας, έργο της ατομικής πρωτοβουλίας. Αλλά αυτό επιτάσσει η μέσα εντολή του έργου της Βάσως κι ο ευδαιμονισμός του δικού μου ιερού πείσματος. Την ανέγερση του Μουσείου την έκανε με χρήματά του το ΥΠΕΧΩΔΕ. 1400 μέτραωφέλιμος χώρος των αιθουσών τέχνης του και 32 στρέμματα περιβάλλων χώρος. Τη δωρεά των 32 στρεμμάτων την έκανε ο Δήμος Αιτωλικού. Το έργο είναι δώρο της χαράκτριας. Εργο μοναδικό στον κόσμο χαράσσοντας μόνη και μοναδική στο σκληρό υλικό της πέτρας. Τη δωρεά του έργου την εκτέλεσαν στο ακέραιο, κατά την επιθυμία της πάντα, τα παιδιά της Σπύρος και Μαριάννα. Τη μορφοπλαστική αισθητική παρουσίαση του έργου την είχα εγώ, στηρίζοντας την πρότασή μου στο ερωτικό μείγμα της μοντέρνας και της εννοιολογικής τέχνης. Είχα τη γονιμική συνεργασία για την όλη παρουσίαση του έργου της ζωγράφου Φούλας Σακέλη, της Αννης Κωστοπούλου, της Ελένης Βερναδάκη, της Μαίρης Μιχαηλίδου, του δεξιοτέχνη Γαβρίλου Μιχάλη και του βοηθού του Σωτήρη Γερμανού, που είχαν την ευθύνη της διανομής του αρχιτεκτονικού χώρου των αιθουσών. Τη μουσειακή μελέτη την έκανε εμπνευσμένα η Ελενα Γλύντζη.

Τώρα μένει να φοβόμαστε τους εραστές καταληψίες του Μουσείου, οδηγώντας το στην ιδεολογία του κοινωνικού παραγοντισμού και του άκρατου κοινωνικού κομφορμισμού. Αλλά μάλλον θα χαλάσουν πολλά ζευγάρια παπούτσια περιμένοντας να πέσει του κριαριού ο χρυσός θησαυρός…

- Χ.Θ. Να σου κάνω με την ευκαιρία την επισήμανσή μου ότι σημαντική είναι κι η έκδοση της ποιητικής σου συλλογής ΠΑΡΙΣΤΑΜΑΙ, φιλοξενώντας στις 198 σελίδες της 174 ποιήματα .

- Κ.Σ. Δεν είναι παράδοξη πράξη η συγγραφή της ποιητικής μου συλλογής, αφού παραμένει πάντα ερωμένη μου η ποίηση. Κράτησε κι αυτή η προσπάθεια μια 10ετία, αλλά το αποτέλεσμα δικαιώνει κάθε περιπέτεια της εφηβίας του μυαλού μας. Απ΄αυτό το αίσθημα νιώθω ότι δικαιώθηκε η επιθυμία μου της ποιητικής οδύνης του υπάρχω. Αλλά καλύτερα είναι να με βγάλεις από την παγίδα της προσωπικής μου δράσης, αν η γενιά του ΄80, αν η ποιητική μου συλλογή ΠΑΡΙΣΤΑΜΑΙ, αν το Μουσείο Βάσως Κατράκη, αν οι 4000 σελίδες παραγωγής του θεωρητικού συγγραφικού κριτικού στοχασμού μου και αν οι 15 σημαντικές ομαδικές εικαστικές εκθέσεις φορείς των ριζοσπαστικών και πρωτοποριακών ιδεών μου,πολλά προσέφεραν. Βαρετά ανδραγαθήματα. Να πούμε πού πάει ο κόσμος σήμερα συμφωνήσαμε.

- Και θα κλείσω με μια συνοπτική παρατήρηση, σύμμαχος με τον αναγνώστη γνώμης, που κι αυτός παρακολουθεί τα μύχια βήματα της ιστορίας, το τι είπε αρχικά ο Ομηρος, ο Ησίοδος, ο Πυθαγόρας, ο Ηράκλειτος, ο Πίνδαρος, ο Αισχύλος, ο Αριστοφάνης, ο Διογένης, ο Σωκράτης, ο Δημόκριτος, ο Θουκυδίδης, ο Σόλων, ο Προμηθέας της μυθολογίας, ο Οιδίπους, η Αντιγόνη, ο Αριστοτέλης και νεώτερα ο Ντάντε, ο Σαίξπηρ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Μπαλζάκ, ο Αϊνστάιν, ο Χέγκελ, ο Πικάσσο κι ο Γιόζεφ Μπόις.

- Χ.Θ. Ευχαριστιέμαι ν΄ακούω ακραιφνείς καύσεις του μυαλού του ναι και του όχι ως το ασυνόριαστο του τίποτα, που προστατεύει τελικά όλα τα υπαρκτά και τα φθαρτά. Αλλά άφησες 2 θέματα ασχολίαστα. Ότι ήσουν απ΄τους λίγους που κινήθηκες ουσιαστικά στην εικαστική λαϊκή δημιουργία ως μεταβυζαντινός λαϊκός πολιτισμός, μαζί του και η νέο-ομηρική δημοτική ποίηση. Και η δεύτερη διευκρίνιση, που θα ήθελα να κάνεις είναι ν΄αναφερθείς στα 3 ευρωπαϊκά εικαστικά κέντρα της μοντέρνας τέχνης, το Παρίσι με τονκυβισμό και τον σουρεαλισμό, το Βερολίνο με τον εξπρεσιονισμό, τη Στουτγκάρδη με τη Σχολή του Μπαουχάουζ, που θεοποίησε το αντικείμενο τέχνης, τη Μόσχα και την Πετρούπολη, πόλεις που γέννησαν το ρωσικό κονστρουκτιβισμό και τον σουπρεματισμό κι ασμένουσα η Ιταλία με το φουτουρισμό, παραδίδοντας τη σκυτάλη τους στη νέα πρωτοπορεία της εννοιολογικής τέχνης, της οποίας την πρωτοβουλία πήρε η Αμερική, αφού πήρε πρώτα την πρωτοβουλία στην ηλεκτρονική τεχνολογική επανάσταση.

- Κ.Σ. Με κάλυψες πλήρως. Όλα αυτά που είπες είναι μια συνολική απάντηση. Και μένει μόνο να πω πως έτσι έλυσε η Αμερική το μακροχρόνιο εθνικό άγχος της. Αλλά όλα έρχονται και παρέρχονται και ηττώνται κάθε φορά οι πλανητάρχες όποιας αυτοκρατορίας.

- Χ.Θ. Ναι ισχύει το ιστορικό διάγραμμα της εξέλιξης, τροφός του ανοιχτού διαλόγου εσαεί και να μείνουμε σ΄αυτό.